Controleren van alcohol- en drugsgebruik op de werkvloer: een update

Controleren wordt beperkt mogelijk

In januari 2020 heeft Staatssecretaris Van Ark in een kamerbrief geschreven dat zij vindt dat moet kunnen worden opgetreden tegen werknemers die onder invloed van alcohol, drugs of medicijnen (ADM) werken. De Staatssecretaris wil voor specifieke situaties het afnemen van alcohol- en drugstesten mogelijk maken. Dat begint met het toestaan van testen in de Brzo-sector (bedrijven met een verhoogd risico op zware ongevallen, daarvan zijn er ongeveer 400 in Nederland) bij functies die cruciaal zijn voor de veiligheid. Ook gaat de Staatssecretaris een wettelijke grondslag creëren voor het afnemen van alcohol- en drugstesten in specifieke situaties met een groot veiligheidsrisico en wil ze de aanpak tegen alcohol en drugs binnen ondernemingen versterken.

De Staatssecretaris wijst in haar brief op de mogelijkheden die werkgevers nu al hebben om werknemers te weren of te sanctioneren die onder invloed zijn van alcohol, drugs en medicijnen; punt is alleen dat een werkgever dat niet kan vaststellen omdat hij niet mag testen. Helaas zal het toestaan van testen in een werkomgeving met grote veiligheidsrisico’s - zoals de Staatssecretaris voornemens is - daarbij het probleem nog onvoldoende oplossen. De Staatssecretaris gaat werkgevers stimuleren, wellicht zelfs helpen om meer aan preventie te doen.

Wijziging in de Arbowet is onderweg

In haar kamerbrief van 8 juli 2020 heeft de Staatssecretaris een update gegeven over de voortgang. Zij beschrijft dat een wijziging van de Arbowet voor de Brzo-bedrijven in voorbereiding is en deze maand voor internetconsultatie zal worden opengesteld.

Het creëren van een wettelijke grondslag voor testen binnen bedrijven met specifieke veiligheidsrisico’s is in voorbereiding; de Staatssecretaris streeft ernaar om in het tweede kwartaal van 2021 een wetsvoorstel voor consultatie aan te bieden.

De Staatssecretaris beschrijft tenslotte dat ze in gesprek is geweest met vakbonden en VNO-NCW over het versterken van ADM-beleid binnen ondernemingen en dat ze het Trimbos-instituut heeft gevraagd criteria te identificeren voor een goed ADM-beleid. Daarbij kijkt ze ook naar een aanscherping van artikel 11 van de Arbowet, waarin (onder e) aan de werknemer de verplichting is opgelegd om de werkgever te wijzen op specifieke gevaren.

Onze mening: er moet meer gebeuren!

Ik vrees dat dat onvoldoende zal zijn. Er zijn al jarenlang de nodige overheidscampagnes die zich richten op een gezondere leefstijl en het voorkomen van overmatig of alcoholgebruik (denk aan het nationaal preventieakkoord met de campagne vitaal bedrijf waarover MKB Nederland ook al schreef, en de campagne ikpas). De praktijk laat zien dat er toch werknemers zijn die onder invloed van alcohol of drugs op het werk (blijven) verschijnen. Vaak is dan sprake van problematisch alcohol- of drugsgebruik.

Ook MKB Nederland is, net als ik, blij met de erkenning van de Staatssecretaris dat hier een serieus probleem ligt. MKB-voorzitter Jacco Vonhof schreef er in zijn blog verheugd over maar hij waarschuwde terecht voor het doorslaan van privacy-bewaking en riep op om vooral de veiligheid van werknemers voorop te stellen. MKB Nederland roept dan ook op om het testen mogelijk te maken voor meer sectoren waarin serieuze risico’s zijn als er onder invloed van alcohol of drugs wordt gewerkt.

Ik ondersteun die oproep van harte. Alleen door structureel steekproefsgewijs en incidenteel gericht te testen kunnen werkgevers hier echt tegen optreden. Als voorbeeld noem ik het grote aantal bedrijven waarin gewerkt wordt met een heftruck. Vooralsnog is het aan de directe collega’s van de heftruckchauffeur om te signaleren of die chauffeur naar alcohol ruikt of raar gedrag vertoont.

Daarmee wordt een veilige werkomgeving meer toeval en teveel de verantwoordelijkheid van de collega’s, omdat er niet structureel kan worden opgetreden. Ik gun alle collega’s in zo’n werkomgeving net zo’n veilige werkplek als de werknemers in de Brzo-sector.

Sparren over dit onderwerp? Ik hoor graag van je!