Grijze en zwarte-lijstbedingen

Geplaatst op: 19 juni 2024

Bij het aangaan van een overeenkomst zijn de algemene voorwaarden van groot belang. Het is essentieel om goed geïnformeerd te zijn over je rechten en plichten in deze voorwaarden.

Je kent allemaal het fenomeen van de zogenaamde ‘kleine lettertjes’ van een overeenkomst: de algemene voorwaarden die jouw wederpartij hanteert. Uitgangspunt is dat deze voorwaarden onderdeel zijn van de overeenkomst die je sluit. Toch is er ruimte om één of meerdere voorwaarden te vernietigen (waarmee ze dus niet meer mede de inhoud van de overeenkomst bepalen) wanneer ze als ‘onredelijk bezwarend’ kunnen worden bestempeld. Of daarvan sprake is, wordt naar aard en inhoud van de overeenkomst, de manier waarop de voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval beoordeeld. Tot deze laatstgenoemd omstandigheden behoren onder meer de hoedanigheid van partijen, hun maatschappelijke positie, hun onderlinge verhouding en hun deskundigheid. In de wet is voor overeenkomsten met consumenten (om hen te beschermen) een lijst opgenomen met bedingen die geacht worden onredelijk bezwarend te zijn (de ‘zwarte lijst’) en een lijst van bedingen die vermoed worden onredelijk bezwarend te zijn (de ‘grijze’ lijst).

Kortom: staat een beding op één van deze twee lijsten, dan is er ruimte voor een consument om te vernietigen en de bepaling dus buiten spel te zetten. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat deze bescherming reflexwerking heeft voor (kleine) ondernemingen die op een consument lijken, bijvoorbeeld omdat zij zonder winstoogmerk handelen (een school), of omdat de gesloten overeenkomst geen betrekking heeft op hun eigenlijke beroeps- of bedrijfsactiviteiten en deze bedrijven dus met een ‘leek’ gelijkgesteld kunnen worden. Laat je dus goed voorlichten over jouw plichten, maar ook over jouw rechten!