Wet op de Ondernemingsraden

Geplaatst op: 8 juli 2020

Veelgestelde vragen en antwoorden op een rij

Medezeggenschap is een belangrijk grondrecht van werknemers. Werknemers krijgen op deze manier de mogelijkheid om mee te praten en mee te beslissen over belangrijke onderdelen van jouw onderneming.

Denk bijvoorbeeld aan de voorwaarden waaronder het werk verricht moet worden, belangrijke organisatiewijzigingen en de inrichting van de werkplek. De regels over medezeggenschap zijn vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden (‘WOR’). Het is belangrijk dat je als ondernemer de WOR goed toepast, omdat je dan vaak beter en sneller in staat bent om in te spelen op veranderingen binnen het bedrijf.

In deze blog beantwoord ik daarom een aantal veelvoorkomende vragen over deze wet, de WOR.

De ondernemingsraad (kortweg: OR) is een inspraak- en medezeggenschapsorgaan binnen een onderneming. De OR behartigt de belangen van de werknemers in een onderneming. Daarnaast mag de OR ook meepraten over bedrijfseconomische beslissingen van de directie.
In een onderneming met 50 of meer werkzame personen moet verplicht een OR worden ingesteld. Met ‘werkzame personen’ worden alle werknemers met een arbeidsovereenkomst bedoeld. Ook oproepkrachten en uitzendkrachten die 24 maanden of langer in de onderneming werkzaam zijn, worden meegeteld voor het aantal ‘werkzame personen’.
De OR heeft een adviesrecht over belangrijke beslissingen van financieel-economische en bedrijfsorganisatorische aard. Voorbeelden waarover de OR adviesrecht heeft zijn:
- de overdracht van de zeggenschap over (een onderdeel van) de onderneming;
- een belangrijke inkrimping;
- uitbreiding of andere wijziging van de werkzaamheden van de onderneming;
- het doen van een belangrijke investering ten behoeve van de onderneming.
Dit adviesrecht houdt in dat de OR door jou in de gelegenheid moet worden gesteld om advies uit te brengen over elk voorgenomen besluit genoemd in artikel 25 lid 1 WOR. De adviesaanvraag dient op een zodanig tijdstip bij de OR te worden ingediend, dat het advies van de OR van wezenlijke invloed kan zijn op het te nemen besluit; je mag dus niet pas een adviesaanvraag indienen als het besluit al is genomen of op korte termijn wordt genomen. De uiteindelijke beslissing blijft bij de ondernemer liggen. Daarbij moet je het door de OR uitgebrachte advies zwaarwegend mee laten tellen bij de uiteindelijke besluitvorming. Je bent wel vrij om van het advies af te wijken, maar dat moet je dan wel goed motiveren.
Als je besluit om het advies van de OR niet te volgen, ben je verplicht om de uitvoering van dit besluit één maand op te schorten. Reden hiervoor is dat de OR naar de rechter kan stappen. De rechter beoordeelt vervolgens of jij bij de afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot het betrokken besluit had kunnen komen. Als dit niet het geval is, dan verplicht de rechter jou om het besluit geheel of gedeeltelijk in te trekken, legt de rechter een verbod op om het besluit uit te voeren of wordt je verplicht om de gevolgen van het besluit ongedaan te maken.
Het instemmingsrecht van de OR gaat – kort samengevat – over alle regelingen in het bedrijf die van belang zijn voor het personeel. Je bent verplicht om de OR om instemming te vragen voor het vaststellen, wijzigen of intrekken van een personele regeling, zoals regelingen voor opleidingen, arbeidsomstandigheden, functiebeoordelingen, werktijden, en ziekteverzuim. Belangrijk is dat het besluit meerdere werkzame personen moet raken. Om te bepalen of een regeling onder het instemmingsrecht valt, moet er gekeken worden naar de doelstelling die de ondernemer met de regeling heeft. Er wordt dus niet naar de gevolgen van een regeling gekeken. Verder is het nog belangrijk om op te merken dat primaire arbeidsvoorwaarden, zoals loon en de arbeidsduur, niet onder het instemmingsrecht vallen.
Als de OR niet instemt, kan je als ondernemer zijnde om vervangende toestemming vragen bij de kantonrechter. De kantonrechter geeft die toestemming pas als hij vaststelt dat de beslissing van de OR om geen instemming te geven onredelijk is, of het voorgenomen besluit dat van de ondernemer gevergd wordt door zwaarwegende bedrijfsorganisatorische, bedrijfseconomische of bedrijfssociale redenen.
Ja, de OR heeft het initiatiefrecht om zelf voorstellen in te dienen over alles wat de onderneming aangaat. Als ondernemer ben je verplicht om ieder initiatiefvoorstel van de OR te bespreken in een overlegvergadering. Daarna moet je zo snel mogelijk schriftelijk en gemotiveerd reageren op het initiatiefvoorstel. Als je het initiatiefvoorstel gemotiveerd afwijst, kan de OR geen verdere juridische stappen meer nemen.
De OR heeft een algemeen informatierecht. Dit betekent dat de OR jou om informatie kan vragen over alle relevante zaken van de onderneming. De OR heeft in ieder geval recht op de volgende basisinformatie:
- Rechtsvorm en statuten;
- Naam en woonplaats van de ondernemer;
- Zeggenschapsverhoudingen binnen de onderneming;
- Duurzame betrekkingen die de ondernemer onderhoudt;
- Organisatiestructuur.
Daarnaast moet je minimaal tweemaal per jaar ongevraagd de financieel-economische informatie van de onderneming aan de OR verstrekken. Ook moet er tenminste tweemaal per jaar een overlegvergadering plaatsvinden met de OR waarin de algemene gang van zaken besproken wordt. Tijdens deze vergadering ben jij de gesprekspartner van de OR.
In de praktijk heeft de OR een belangrijke rol in de totstandkoming van advies- of instemmingsplichtige besluiten. Onze ervaring is dat het op tijd en serieus betrekken van de OR leidt tot betere besluitvorming én beter draagvlak onder het personeel. We adviseren dus om de OR al in een vroegtijdig stadium op de hoogte te stellen van wijzigingen waarover wordt nagedacht en waarover mogelijk een adviesaanvraag of instemmingsverzoek volgt. Dat maakt dat de OR beter voorbereid is en beter – en sneller – in staat is om de adviesaanvraag of het instemmingsverzoek te behandelen. De WOR schrijft voor dat iedere adviesaanvraag en ieder instemmingsverzoek tenminste één keer in de zogenaamde overlegvergadering moet worden besproken. De OR kan dan vragen stellen ter verduidelijking. De praktijk leert dat die overlegvergaderingen belangrijk en nuttig zijn. Een goede verstandhouding met de OR en het serieus nemen van hun rol binnen de onderneming leidt over het algemeen tot betere en snellere besluitvorming.
De WOR heeft hiervoor niets geregeld. De ondernemer zou dus besluiten kunnen nemen zonder daarin de medezeggenschapsrechten te betrekken. De kans bestaat wel dat één of meer werknemers naar de rechter stappen om de besluitvorming tegen te houden zolang er geen OR is ingericht. Er is jurisprudentie waaruit volgt dat werknemers dat inderdaad kunnen vragen, mits het besluit belangrijk genoeg is.
In dat geval is een OR niet verplicht, maar schrijft de Wet op de Ondernemingsraden wel andere vormen van medezeggenschap voor. In een onderneming met meer dan 10 maar minder dan 50 werkzame personen kan een personeelsvertegenwoordiging (PVT) worden ingesteld. Dat is een kleiner medezeggenschapsorgaan met minder rechten dan een OR. Als er geen PVT is ingesteld is de ondernemer wel verplicht om twee keer per jaar een personeelsvergadering (PV) te houden, waarin de algemene gang van zaken wordt besproken. Zo’n vergadering moet ook bijeen worden geroepen als tenminste een vierde van het personeel daarom vraagt of als er een voorgenomen besluit aan de orde is dat kan leiden tot het verlies van de arbeidsplaats of belangrijke verandering in de arbeid voor tenminste een vierde van het personeel. In een personeelsvergadering moet de ondernemer over zo’n voornemen dan advies vragen aan de medewerkers.

Hulp nodig bij of vragen over de toepassing van deze Wet op de Ondernemingsraden? Eén van mijn arbeidsrecht gespecialiseerde collega's - en ikzelf natuurlijk ook - helpen je graag!