Schaarse vergunningen

Hoe ontstaat de schaarste bij schaarse vergunningen?

De schaarste kan enerzijds voortkomen uit natuurlijke schaarste. Dat is schaarste die ontstaat door een beperking qua natuurlijke hulpbronnen of technische capaciteit. Het bekendste voorbeeld zijn (ether)frequentievergunningen.

Schaarste kan ook ontstaan vanuit beleidsmatige overwegingen, bijvoorbeeld door een maximumaantal op te nemen in een (gemeentelijke) verordening, bijvoorbeeld coffeeshops, casino’s, marktstandplaatsen etc. Voor het leerstuk omtrent schaarse vergunningen is het in beginsel niet relevant of er sprake is van natuurlijke of beleidsmatige schaarste.

De betrokkene bij schaarse vergunningen

Bij schaarse vergunningen zijn vergunninghouders en/of gegadigden betrokken, maar natuurlijk ook de betrokken bestuursorganen. Bij het verlenen van schaarse vergunningen moeten bestuursorganen potentiële gegadigden de mogelijkheid bieden om naar de beschikbare vergunningen mee te dingen.

Het creëren van mededingingsruimte

Op het moment dat er ruimte ontstaat om een vergunning te verlenen, moet er aan iedere ondernemer die dat zou willen, de mogelijkheid worden geboden om mee te dingen naar de schaarse vergunning. Dat betekent dat alle (potentiële) aanvragers in de gelegenheid moeten worden gesteld om hun aanvraag in te dienen.

Bieden van een passende mate van openbaarheid

In het kader van gelijke kansen moet het bestuursorgaan een ‘passende mate van openbaarheid’ garanderen. Deze verplichting vloeit voort uit de gedachte van een transparante overheid (het transparantiebeginsel). Deze verplichting gaat voornamelijk over het bekend maken van alle relevante informatie.

Het bestuursorgaan moet bijvoorbeeld, vóór het begin van de aanvraagperiode, openheid van zaken geven over de gehanteerde verdelingsprocedure, het aantal beschikbare vergunningen, het tijdvak van de aanvraag, looptijd van de vergunning en ook over de criteria waar men aan toetst bij de vergunningverlening. Met name deze laatste eis is van belang, aangezien de formulering zodanig moet zijn dat aanvragers hun aanvraag en werkwijze hierop kunnen afstemmen.

Alle hiervoor genoemde informatie moet bovendien adequaat bekend worden gemaakt, hetgeen betekent dat de informatie via een zodanig medium wordt bekendgemaakt dat potentiële gegadigden daarvan kennis kunnen nemen.

Schaarse vergunning voor bepaalde tijd

Een schaarse vergunning mag in beginsel slechts voor bepaalde tijd worden verleend. De vergunninghouder wordt immers bij verlening voor onbepaalde tijd onevenredig bevoordeeld, omdat het voor nieuwkomers dan nagenoeg onmogelijk is om nog toe te treden tot de markt.

Het bestuursorgaan moet wél rekening houden met de vraag of kosten die gemaakt moeten worden in de verleningsperiode terugverdiend kunnen worden. Daar zal de looptijd op moeten worden afgestemd. Een schaarse vergunning voor onbepaalde tijd is in beginsel echter niet denkbaar. Bij schaarse vergunningen, niet zijnde schaarse vergunningen voor een economische activiteit, kan overigens onder omstandigheden worden afgeweken van dit verbod omdat dit wordt gerechtvaardigd door het beginsel van rechtszekerheid.

Motiveringsplicht

Als een bestuursorgaan besluit de mededingingsruimte te beperken, zullen ze moeten motiveren waarom ze dat doet: de algemene motiveringsplicht. Een eis die daarbij in ieder geval geldt, is dat het wettelijk voorschrift dat de mededingingsruimte beperkt er blijk van geeft dat het belang van het bieden van mededingingsruimte is meegewogen. Het bestuursorgaan moet onderbouwen waarom de beperking noodzakelijk is en waarom de gekozen verdeelmethode geschikt is om het doel te bereiken. Een dergelijke beperking van de mededingingsruimte mag bovendien niet zover gaan dat elke mededingingsruimte volledig wordt uitgesloten.

Eigendom

In sommige gevallen heb je te maken met de belangen van bijvoorbeeld een eigenaar van een onroerende zaak. Een voorbeeld betreft een vastgoedeigenaar die uiteindelijk bepaalt met welke exploitant hij een huurovereenkomst aan gaat. Het is niet zo dat de winnaar van een verdeelprocedure het 'recht' verkrijgt om van de eigenaar te gaan huren.

Verdeelprocedures

De wijze waarop schaarse vergunningen verdeeld kunnen worden is divers. Dit kan door ingewikkelde tenderprocedures met inhoudelijke criteria, maar ook door een eenvoudige inschrijflijst (‘wie-het-eerst-komt-principe’), een loting, een veiling of een roulatiesysteem. Duidelijk is dat tijdens het spel de regels in ieder geval niet meer gewijzigd mogen worden. Dat betekent dat wanneer de verdelingsprocedure is gestart men niet meer voor een andere verdeelmethode kan kiezen. Dat geldt ook voor de verdeelregels.

Intrekken vergunningen

Veel ondernemers worden geconfronteerd met het intrekken van vergunningen door verschillende bestuursorganen. In het verleden verleende de overheden namelijk meestal alle vergunningen voor onbepaalde tijd, ook de schaarse vergunningen. Verlenen van vergunningen voor onbepaalde tijd is immers de hoofdregel in het bestuursrecht.

Omdat er veel discussie heerst rondom de schaarse vergunningen (lees ook ons blog over ‘De strijd om schaarse vergunningen’), kiezen veel overheden er voor om de in het verleden voor onbepaalde tijd verleende vergunningen in te trekken en deze vervolgens voor bepaalde tijd te verlenen met inachtneming van alle hiervoor omschreven eisen en voorwaarden.

Wees altijd alert, welke rol als betrokkene je ook invult als het gaat om schaarse vergunningen. Onze bestuursrecht specialisten denken waar nodig graag met je mee.